Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której orzekł, że część rozwodów przeprowadzanych w ostatnich latach w Polsce jest nieważna. W sprawach rozwodowych, zarówno niezakończonych do 3 lipca 2021 roku, jak i wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 roku do 14 kwietnia 2023 roku, dochodzi do nieważności postępowania, jeśli było ono rozpoznawane przez jednego sędziego i dwóch ławników. Takie sprawy objęte są sankcją nieważności.
Wyrok w tej sprawie został wydany na kanwie sprawy rozwodowej, w której małżonek nie pogodził się z orzeczeniem w zakresie jego wyłącznej winy. Na skutek apelacji mężczyzny sprawa trafiła do Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie, który niezależnie do zarzutów podniesionych w środku odwoławczym powziął wątpliwość, czy sąd pierwszej instancji w składzie jednego sędziego jak przewodniczącego i dwóch ławników na podstawie zarządzenia Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 6 lipca 2021 rozpoznając sprawę po wejściu w życie art 15 zzs (1) ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid -19 (…) był sądem ustanowionym zgodnie z prawem?
Sprawa wraz z pytaniem prawnym trafiła do Sądu Najwyższego który uchwałą z dnia 14 grudnia 2023 r. mającej moc zasady prawnej orzekł, że w sprawach o rozwód zarówno niezakończonych do 3 lipca 2021 r. jak wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 roku do 14 kwietnia 2023 roku, dochodzi do nieważności postępowania, jeśli było ono rozpoznawane przez jednego sędziego i dwóch ławników. (art. 379 pkt 4 k.p.c.)
Praktyczne konsekwencje rozstrzygnięcia.
Powyższe orzeczenie powoduje doniosłe skutki prawne, albowiem dotyczy wszystkich spraw rozwodowych prowadzonych w powyższym trybie są nieważne. Zauważyć należy, jednak, że nie ma w tym automatyzmu. Najbardziej oczywista jest sytuacji spraw prowadzonych w tym wadliwym składzie, a nie zakończonych jeszcze przed I instancją, wówczas Sąd będzie zobowiązany do powtórzenia czynności przeprowadzonych w wadliwym składzie, chodzi oczywiście o wyjaśnienia stron, zeznania świadków. Problem pojawia się przy opiniach Opiniodawczych Zespołów Sądowych Specjalistów i konieczności ich powtórzenia. W takiej sytuacji najprawdopodobniej Sąd będzie dopytywał się strony czy żądają powtórzenia przeprowadzenia takiej opinii. W sytuacji zgody obu stron moim zdaniem nie będzie zachodziła konieczność powtórzenia. W przypadku spraw jeszcze nie zakończonych, a skierowanych już do Sądu Apelacyjnego z apelacją jednej ze stron, Sąd Apelacyjny zobowiązany będzie do uchylenia wyroku rozwodowego Sądu Okręgowego z żądaniem powtórzenia całego postępowania.
Co z postępowaniami rozwodowymi prawomocnie zakończonymi?
Tu sprawa jest najbardziej skomplikowana dla rozwiedzionych małżonków. Sąd niejako automatycznie nie wznowi postępowania w sprawie. Konieczny jest skarga o wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania pochodząca od którejkolwiek ze stron. Jednak uwaga, termin wznowienia to tylko 3 miesiące(art 407 § 1 kpc) i biegnie on od chwili dowiedzenia się o podstawie wznowienia. W praktyce oznacza to, że termin zaczyn biec od chwili kiedy Państwo przeczytaliście niniejszy artykuł. Z pewnością nie jest to ani data opublikowania ustawy ani nawet publikacji orzeczenia Sądu Najwyższego, co nota bene nastąpiło w dniu 29 stycznia 2024 roku. Na obywatelach nie spoczywa bowiem obowiązek zapoznawania się z całym ustawodawstwem i bieżącym orzecznictwem Sądu Najwyższego. Przekroczenie tego terminu uniemożliwi złożenie skargi o wznowienie. Pamiętać również należy, że w przypadku, kiedy po prawomocnym zakończeniu postępowania rozwodowego którykolwiek z małżonków zawrze kolejny związek małżeński wznowienie jest niedopuszczalne. Jeżeli zatem nie jesteście Państwo niezadowoleni z rozstrzygnięcia rozwodowego, które już się prawomocnie zakończyło, zaś postępowanie Państwa we wskazanych okresach prowadzone było w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, to właśnie zaczął Państwu biec termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania rozwodowego.
